नागपूर: Indian Army भारतीय लष्कर आता Artificial Intelligence सहाय्यित उपकरणांच्या भरपूर प्रमाणात कार्यरत असलेल्या काही जागतिक सशस्त्र दलांपैकी एक आहे. Ministry of Defence (MoD) संरक्षण मंत्रालय किमान 75 AI उत्पादने आणि तंत्रज्ञान वापरत आहेत तसेच उत्पादने अजून प्रगत करीत आहे.
टाटा सन्सचे अध्यक्ष एन. चंद्रशेखरन यांच्या अध्यक्षतेखाली या टास्क फोर्सची स्थापना करण्यात आली होती आणि जून २०१८ मध्ये अहवाल सादर केला होता, ज्यामध्ये High level Defence AI Council (DAIC) and a Defence AI Project Agency (DAIPA)उच्चस्तरीय संरक्षण एआय कौन्सिल (DAIC) आणि संरक्षण यांच्या स्‍थापनासह प्रणालीमध्‍ये अनेक समावेश सुचवले होते.
MoD ने प्रत्येक संरक्षण सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम( defence public sector undertaking (DPSU) साठी विशेष Artificial Intelligence (AI) रोडमॅप तयार केला. मार्च 2020 पर्यंत, या DPSUs कडून 16 AI उत्पादने विकसित केली गेली. मार्च 2021 पर्यंत ही संख्या 26 वर पोहोचली आणि मार्च 2022 च्या अखेरीस आणखी 40 उत्पादने विकसित करण्यात आली आहे. गेल्या चार वर्षांत DPSU आणि MoD अधिकार्‍यांनी दाखवलेल्या निकालामुळे भारत सरकार प्रोत्साहित होईल.
यापैकी काही उपकरणे आणि कार्यक्रम जे भारतीय सशस्त्र दल वापरत आहेत :-
१. स्टॉर्म ड्रोन (Storm drone):-
हे दहशतवाद विरोधी कक्ष हस्तक्षेप ऑपरेशन्स, शहरी क्षेत्र पाळत ठेवणे, आपत्ती प्रतिसाद, खाणी (कोळसा आणि लोह खनिज खाणी) मध्ये बचाव कार्ये, जंगल आणि शिकारीचे निरीक्षण यासाठी वापरले जात आहे.
२. ड्रोन फीड विश्लेषण ( Drone feed analysis):-
Military Intelligence Surveillance Target Acquisition and
Reconnaissance (ISTAR) missions लष्करी गुप्तचर पाळत ठेवणे, दहशतवादविरोधी ऑपरेशनचे थेट निरीक्षण, सीमेवर पाळत ठेवणे, बेकायदेशीर स्थलांतरण हालचाली, ड्रग्सची तस्करी, आपत्ती प्रतिसाद आणि प्रगती निरीक्षण यासाठी वापरले जात आहे.
३. साधक निरीक्षण आणि विश्लेषण प्रणाली ( Seeker monitoring and analysis system):-
सीकर सिस्टम ही एक स्वयंपूर्ण AI-आधारित चेहर्यावरील हावभाव ओळखते ज्यामुळे दहशतवादविरोधी धोके ओळखणे आणि ट्रॅक करणे, सतत पाळत ठेवणे आणि अशांत क्षेत्रांचे निरीक्षण करणे. गंभीर लष्करी/नागरी आस्थापनांची अत्याधुनिक सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी आणि सीमा क्रॉसिंग पॉईंट्सवर देखरेख करण्यासाठी देखील याचा वापर केला जाऊ शकतो. AI-सक्षम विश्लेषण मॉड्यूल अचूक माहिती संकलनाद्वारे मदत करून दहशतवादी आणि देशविरोधी घटकांच्या हालचाली ओळखण्यासाठी आणि त्यांचा मागोवा घेण्यासाठी विविध स्त्रोतांकडून गुप्तचर डेटावर प्रक्रिया करण्यास सक्षम करते.मनुष्यबळाची आवश्यकता कमी करून दलांना मदत करत आहे.
४. मंदारिन अनुवादक ( Mandarin translators) :-
नॅचरल लँग्वेज प्रोसेसिंग (NLP) च्या डोमेनमध्ये AI आधारित द्वि-दिशात्मक मंदारिन ते इंग्रजी वेअरेबल ट्रान्सलेशन उपकरणांवर लक्ष केंद्रित केले आहे. हे उपकरण स्पीच-टू-स्पीच भाषांतरासाठी करण्यायोग्य उपकरण आहे. हे गुप्तचर संस्थांना द्वि-दिशात्मक स्पीच-टू-स्पीच सिस्टमसह सुसज्ज करते जे इनपुट ऑडिओ/स्पीच एका स्त्रोत भाषेत स्वीकारते (उदा. इंग्रजी/मँडरिन) आणि ऑडिओ/स्पीचमध्ये (उदा. मँडरीन/इंग्रजी) रूपांतरित करते. कोणत्याही मागील नेटवर्क कनेक्टिव्हिटीशिवाय पोर्टेबल ट्रान्सलेशन डिव्हाइसमध्ये रिअल टाइम द्वि-दिशात्मक भाषण क्षमता आहे.
५. सायलेंट सेन्ट्री (AI माउंटेड रोबोट)Silent sentry (rail mounted robot with AI):
पूर्णपणे 3D-प्रिंटेड रेल माउंट केलेला रोबोट सीमेवर स्थापित केला जाऊ शकतो. रोबो संगणक/टॅब्लेट आणि अँड्रॉइड अॅपवरून नियंत्रित केला जाऊ शकतो, तसेच automatically पण कार्य करू शकतो. रोबोटकडून मिळालेल्या व्हिडिओ फीडचे विश्लेषण एआय सॉफ्टवेअरद्वारे आपोआप हालचाली आणि मानवी उपस्थिती ओळखते, ऑडिओ अलार्म तयार करते आणि वेळ आणि तारीख लॉगसह छायाचित्रे संग्रहित करते.
६. AI-आधारित उपग्रह प्रतिमा विश्लेषण (AI-based satellite imagery analysis):-
रिअल-टाइम भौगोलिक परिस्थिती जागरूकता प्रदान करते. त्याच्या काही प्रमुख वैशिष्ट्यांमध्ये भौगोलिक माहिती प्रणाली-आधारित सोल्यूशन, लाईव्ह डेटा, field customizable analytics, एआय-आधारित detection and recognition यांचा समावेश आहे. एकाधिक एरियल आणि स्पेस प्लॅटफॉर्मला समर्थन देते.
